Kuratorstwo cyfrowe oraz kuratorstwo danych i treści

Kuratorstwo cyfrowe oraz kuratorstwo danych i treści

Wprowadzenie

W obecnych czasach instytucje pamięci takie jak biblioteki, archiwa i muzea kolekcjonują dziedzictwo w formie cyfrowej. W związku z tym, coraz większego znaczenia nabiera rola kuratora, który zawodowo zajmuje się opieką nad cyfrową treścią oraz jej interpretacją. Książnice zaczynają gromadzić, opracowywać, przechowywać i udostępniać cyfrowe dane badawcze, które także wymagają specjalistycznej opieki. Wpis ma na celu zasygnalizowanie zagadnień związanych z nowoczesną formą kurateli nad cennymi informacjami w formie elektronicznej oraz wskazanie na użyteczne platformy CMS.

Kuratorstwo XXI wieku

P ojęcie curation, czyli w tłumaczeniu z j. angielskiego kuratorstwo, kuracjakuratela, wywodzi się z praktyk stosowanych przez lata w instytucjach kultury. Czynności te miały na celu otoczenie opieką zasobów oraz treści znajdujących się w zbiorach, ich interpretację oraz ekspozycję. Funkcje te pełnią kuratorzy bądź komisarze wystaw. Jednakże w dobie internetu i informacji cyfrowych kuratorstwo nabrało nowego znaczenia, zaś rola kuratora ewoluowała. Obecnie kuratorstwo przybrało następujące formy:

  • kuratorstwo treści (ang. Content curation),
  • kuratorstwo danych (ang. Data curation),
  • kuratorstwo cyfrowe (ang. Digital curation).

Kuratorstwo treści

Z a angielskojęzyczną Wikipedią można przyjść, że kuratorstwo treści to „proces zbierania informacji związanych z konkretnym tematem lub obszarem zainteresowania”. Funkcję tą mogą pełnić kuratorzy treści lub/i oprogramowanie, które realizuje kuratelę w sposób zautomatyzowany. Ciekawym przykładem automatycznego kuratorstwa są boty na Twitterze, które w zależności od ustawień mogą wyświetlać w losowy sposób zdjęcia ze zbiorów bibliotek i archiwów. Botem tego typu jest Automatyczny kurator Narodowego Archiwum Cyfrowego.

Automatyczny kurator Narodowego Archiwum Cyfrowego, źródło: https://twitter.com/KuratorNAC

Automatyczny kurator Narodowego Archiwum Cyfrowego, źródło: https://twitter.com/KuratorNAC

Kuratorstwo danych

Z kolei kuratorstwo danych odnosi się (w uproszczeniu) do zarządzania, integracji oraz długoterminowego udostępniania danych do celów badawczych. Istotną rolę w omawianym zakresie odgrywa przetwarzanie i analiza dużych zestawów danych tzw. Big data lub danych pochodzących z badań realizowanych w obrębie Humanistyki cyfrowej. Co ciekawe, z danych można odkrywać nową wiedzę poprzez tzw. eksplorację danych (ang. data mining), która umożliwia odnajdywanie zaskakujących zależności i prawidłowości.

Niezwykle ważny dla długoterminowego przechowywania oraz dostępu do danych i informacji jest międzynarodowy standard OAIS Reference Model.

Za autorami Przewodnika po kuratorstwie danych w Humanistyce cyfrowej, należy podkreślić, że to właśnie biblioteki (wraz z jednostkami IT) zobligowane są do pełnienia obowiązków związanych z kuratorstwem danych. W nowoczesnych książnicach pracują kuratorzy danych cyfrowych, którzy współpracują z innymi bibliotekarzami zajmującymi się metadanymi, kolekcjami dziedzinowymi oraz cyfrowymi archiwami. Jednocześnie na uczelniach takich jak np. The iSchool at Illinois przygotowuje się adeptów sztuki bibliotecznej do pełnienia tej specjalistycznej roli.

Kuratorstwo cyfrowe

W arto w tym miejscu przywołać definicję kuratorstwa cyfrowego, ukutą w The Digital Curation Center, które zajmuje się wspieraniem i szeroko pojętą pomocą w zakresie kuratorstwa cyfrowego. DCC charakteryzuje kuratorstwo cyfrowe jako „utrzymywanie, ochronę i dodawanie wartości danym badawczych w całym cyklu ich życia”. Autorzy artykułu pt. Trwała ochrona zasobów cyfrowych – podstawowe pojęcia zauważają, że kuratorstwo danych jest pojęciem szerszym w stosunku do cyfrowego kuratorstwa, które odnosi się tylko do informacji elektronicznych (s. 6). Zarazem jednak, różni badacze dostrzegają, że terminy te pokrywają się (An Introduction to Humanities Data Curation – Digital Humanities Data Curation).

Otwarte CMS przydatne w kuratorstwie cyfrowym

I stnieje wiele ciekawych rozwiązań umożliwiających kuratorstwo cyfrowe. W celu rozpoznania otwartych narzędzi do kuratorstwa cyfrowego (w kontekście przechowywania) polecam artykuł pt. 5 Open Source Digital Preservation Tools. Niemniej jednak w niniejszym wpisie skupimy się na trzech rozwiązaniach open source przeznaczonych do zarządzania treścią.

Omeka

Omeka to CMS typu open source, który umożliwia tworzenie małych i średnich archiwów cyfrowych oraz interpretacyjnych wystaw cyfrowych złożonych z obiektów znajdujących się w archiwum. Ze względu na podejście umożliwiające kontekstualizację zarchiwizowanej treści oraz łatwość obsługi, system Omeka stał się bardzo popularny nie tylko w instytucjach GLAM, ale również wśród badaczy humanistyki cyfrowej.

Istotna jest kontekstualizacja treści, np. w celu ułożenia wybranych obiektów znajdujących się w bibliotece cyfrowej w narracyjną całość.

Wiele bibliotek wykorzystuje Omeka w celu budowy platform wystawienniczych, umożliwiających kuratorstwo cyfrowe. Przykład może stanowić Online Exhibits Yale, czyli utrzymywana przez Bibliotekę Uniwersytetu w Yale platforma, dzięki której studenci, pracownicy i bibliotekarze mogą tworzyć cyfrowe wystawy oparte na zasobach bibliotecznych oraz związanych z nimi badaniach.

Online Exhibits Yale, źródło: http://exhibits.library.yale.edu/

Online Exhibits Yale, źródło: http://exhibits.library.yale.edu/

Omeka S

Kolejne rozwiązanie stanowi młodsza, zdolna siostra platformy Omeka, mianowicie Omeka S. Omeka S zbudowana została w celu łączenia cyfrowych zbiorów i informacji zgodnie z ideą Połączonych Otwartych Danych (Linked Open Data) oraz internetu semantycznego. Co ważne, Omeka S wspiera tzw. multisite, czyli umożliwia tworzenie wielu witryn z jednej instancji systemu. Wersja stabilna Omeka S ukazała się pod koniec 2017 r.

Omeka S Sandbox, źródło: http://dev.omeka.org/omOmeka

Omeka S Sandbox, źródło: http://dev.omeka.org/omeka-s-sandbox/admin

Curatescape

Curatescape to niezwykle interesujące oprogramowanie stanowiące zestaw wtyczek oraz motyw graficzny dla systemu Omeka. Opieką kuratorską można objąć nie tylko zbiory biblioteczne ale również przestrzeń i lokalizacje, czego przykładem jest idea przyświecająca twórcom Curatescape. Sztandarowym przykładem zastosowania tego oprogramowania jest mobilny projekt interpretacyjny Cleveland Historical. Dzięki integracji mobilności, geolokalizacji oraz różnych typów treści (archiwalne zdjęcia, interpretacyjne opisy, nagrania historii mówionej, cyfrowe storytelling) powstały zintegrowane obiekty archiwalne prezentujące różne ciekawe miejsca w obszarze miasta Cleveland.

Cleveland historical, źródło: https://clevelandhistorical.org/

Cleveland historical, źródło: https://clevelandhistorical.org/

Podsumowanie

A ktualnie „zalewani” jesteśmy różnego typu cyfrowymi danymi i treścią, natomiast odnalezienie, odpowiednie zestawienie oraz zarekomendowanie wartościowych informacji staje się coraz bardzie użyteczne i zarazem niezbędne. Istnieje wiele narzędzi, które ułatwiają oraz wspierają kuratorstwo. Chociażby wspomniany Twitter lub popularny Pinterest, pełniący rolę tablicy, na której użytkownicy przypinają wartościowe treści. Podobnie open source CMS umożliwiają specjalistyczną opiekę nad cenną, z naukowego czy kulturowego punktu widzenia, elektroniczną informacją.

Biblioteki stają właśnie przed nowym wyzwaniem jakim jest kuratorstwo cyfrowe. Za Richardem Stevensem można przyjąć, że termin ten stanowi „parasol” dla różnego typu aktywności i zadań. Jest to stosunkowo młoda dziedzina, a niniejszy wpis jedynie przybliżył związane z nią zagadnienia. Niemniej jednak w przyszłości na blogu CMS w bibliotekach z pewnością powstanie więcej tekstów obrazujących możliwości jakie oferuje kuratela cyfrowa.

Bibliografia

  1. Beagrie, Neil. „Digital Curation for Science, Digital Libraries, and Individuals”. International Journal of Digital Curation 1, nr 1 (22 listopad 2006): 3–16. https://doi.org/10.2218/ijdc.v1i1.2.
  2. Curation, Free Encyclopedia Wikipedia [online] [dostęp 6 stycznia 2018]. Dostępny w World Wide Web: https://en.wikipedia.org/wiki/Curation
  3. Digital Curation: digital archives, libraries, and e-science – Digital Preservation Coalition. [online] [dostęp 6 stycznia 2018]. Dostępny w World Wide Web: http://www.dpconline.org/events/past-events/digital-curation.
  4. Digital Curation Centre: DCC Charter and Statement of Principles | Digital Curation Centre, [online] [dostęp 6 stycznia 2018]. Dostępny w World Wide Web: http://www.dcc.ac.uk/about-us/dcc-charter/dcc-charter-and-statement-principles
  5. Digital Humanities Data Curation [online] [dostęp 6 stycznia 2018]. Dostępny w World Wide Web: http://guide.dhcuration.org/
  6. Dominik Mirosław Piotrowski, Curatescape – dostarczanie treści historycznych opartych na lokalizacji – oprogramowanie dla humanistów i instytucji dziedzictwaIV Konferencja DARIAH-PL Humanistyka cyfrowa a instytucje dziedzictwa, Toruń, 16-17 listopada 2017,
  7. Januszko-Szakiel, Aneta. „Trwała ochrona zasobów cyfrowych – podstawowe pojęcia”. Biuletyn EBIB 9, nr 154 (26 styczeń 2015): 1–12.  [online] [dostęp 6 stycznia 2018]. Dostępny w World Wide Web: http://open.ebib.pl/ojs/index.php/ebib/article/view/311
  8. Kim jest kurator wystawy? [online] 2016 [dostęp 24 listopada 2017]. Dostępny w World Wide Web: http://www.kurator.pl/kim-jest-kurator-wystawy/
  9. Souther, M., J. From Exhibition to Conversation: The Elusive Art of Digital Storytelling, Wayne State University, Detroit, MI [online] [dostęp 6 stycznia 2018]. Dostępny w World Wide Web: http://digitalcommons.wayne.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1001&context=networkdetroit
  10. Stevens, J. Richard. „Digital Curation’s Dilemma: Contrasting Different Uses, Purposes, Goals, Strategies, and Values”. International Journal of Technology, Knowledge & Society 9, nr 4 (lipiec 2013): 1–11.
  11. The OAIS Reference Model. [online] [dostęp 6 stycznia 2018]. Dostępny w World Wide Web: https://www.oclc.org/research/publications/library/2000/lavoie-oais.html.
  12. Wilkowski, M. (2016). Nowoczesna instytucja kultury w Internecie [online] [dostęp 6 stycznia 2018]. Dostępny w World Wide Web: https://instytucje.wilkowski.org/

Il. wprowadzenia: Clay Banks on Unsplash

 

Zachęcam do przedstawienia swoich uwag i opinii w polu komentarza
Lubisz to? Kliknij...

Jeden komentarz

Leave a reply

Sign in
classic
Forgot password?
×
Sign up

(*) Required fields

I agree with OptimaSales Terms & Privacy Policy

Unable to load the Are You a Human PlayThru™. Please contact the site owner to report the problem.

×