7
gru
2019

Wprowadzenie

Cyfrowe dziedzictwo kulturowe jest szczególnie interesujące z punktu widzenia humanistyki cyfrowej i otwartej nauki. Należy o nie dbać, pielęgnować i promować. Łączyć z innymi zasobami w sieci i dodawać mu wartość.

Biblioteka Uniwersytecka w Toruniu od lat digitalizuje swoje zasoby. Obecnie wiele ucyfrawia i udostępnia w ramach projektu POPC. Wśród zbiorów, które niebawem trafią do biblioteki cyfrowej, znajduje się kolekcja 14 średniowiecznych rękopisów.

Są to piękne, zabytkowe kodeksy, w tym krzyżackie iluminowane manuskrypty. Dlatego też zdecydowano się na szersze upowszechnienie tej cennej kolekcji poprzez zaprojektowanie wystawy cyfrowej opartej na otwartej aplikacji Omeka S.

Omeka S

S ystem Omeka S umożliwia tworzenie cyfrowych kolekcji badawczych, materiałów edukacyjnych i narracyjnych wystaw. Oferuje budowę wielu witryn, współdzielenie zasobów i wiązanie pozycji. Posiada spójną dokumentację dla użytkowników i aktywnie działającą społeczność, komunikującą się poprzez forum.

Biblioteki, głównie w USA, stosują Omeka S jako np. serwis wystawienniczy lub platformę świadczenia usług tworzenia wystaw i kolekcji cyfrowych przez studentów i pracowników uczelni. Niemniej system może być wykorzystywany na różne sposoby i rozmaite grupy interesariuszy, np. przez historyków do budowy słownika z zakresu prozopografii.

Wdrożenie Omeka S w BU UMK

I mplemetnacja platformy w BU UMK, poprzedzona analizą dokumentacji, wykonana została w kwietniu 2019 r. W związku z planowaną wystawą zaistniała okazja do wykorzystania nowej infrastruktury oraz współpracy specjalistów przy tworzeniu zasobu, który mógłby pobudzać edukację i nabywanie nowej wiedzy.

Wystawa cyfrowa

B udowa wystawy rozpoczęła się we wrześniu 2019 r. Ekspozycja zatytułowana została „O pożytkach z ksiąg cyfrowych„. Celem prac była promocja kolekcji poprzez utworzenie wystawy atrakcyjnej dla odbiorców oraz zasobu czytelnego dla maszyn. Proces budowy przebiegał w następujących etapach:

1. Utworzenie nowego portalu “O pożytkach z ksiąg cyfrowych”
2. Utworzenie kont użytkowników i określenie ich ról
3. Utworzenie szablonu zasobu “Rękopisy” (właściwości opisu)
4. Sformułowanie zestawu pozycji (kolekcji na potrzeby ekspozycji)
5. Przypisanie zestawu do zasobów wystawy (widoczność dla odbiorców)
6. Optymalizacja ilustracji do rozdzielczości 2K (w celu reuse)
7. Instalacja dodatkowych modułów: CSS Editor, Mapping, Sharing
8. Dodanie pozycji: metadane, media, zestaw pozycji, geolokalizacja
9. Wiązanie pozycji różnymi relacjami, wiązanie z zasobami sieciowymi
10. Utworzenie struktury stron wystawy (+ nawigacja)
11. Utworzenie opowieści cyfrowych opartych na kolekcji
12. Dostosowanie wyglądu: motyw graficzny, kolory, CSS, typografia (Google Fonts)
13. Timeline JS – wizualizacja chronologii powstawania (dodatkowo)
14. Adobe Spark – Video digital storytelling (dodatkowo)

Poniżej przedstawione zostały wybrane zrealizowane działania.

Digital storytelling

D igital storytelling jest to „sztuka opowiadania historii za pomocą narzędzi cyfrowych”. Opowieści cyfrowe umożliwiają efektywne przekazywanie i przyswajanie wiedzy. Twórcy wystawy podjęli decyzję o zastosowaniu tej metody w celu kontekstualizacji cyfrowych wizerunków średniowiecznych kodeksów. Utworzono trzy opowieści cyfrowe, których struktura bazuje na Piramidzie Freytaga.

Powiązane otwarte dane

T reści czytelne maszynowo umożliwiają komputerom wydajniejsze przetwarzanie informacji oraz zapewniają lepszą widoczność zawartości w wynikach wyszukiwania. Omeka S wspiera technologię powiązanych otwartych danych (ang. Linked Open Data) poprzez łączenie pozycji różnymi relacjami.

W omawianym przypadku powiązane zostały zarówno pozycje między sobą (poprzez elementy Dublin Core relacje lub twórca), jak też inne elementy DC pozycji z rekordami w Kujawsko-Pomorskiej Bibliotece Cyfrowej oraz serwisie Wikidata. Dodatkowo do kodu HTML każdej opowieści (oraz strony Witamy) dodano skrypt JSON-LD obiektu artykułu.

Podsumowanie

Z a sprawą Omeka S kolekcja średniowiecznych ksiąg osadzona została w strukturach narracyjnych i w oryginalny sposób promowana jest w sieci. Zasób ten wpisuje się w obszar humanistyki cyfrowej, bowiem jako historyczna reprezentacja cyfrowa może stanowić obiekt zainteresowania historii i historiografii cyfrowej. Dzięki kuratorstwu cyfrowemu i wzbogacaniu metadanych możliwe stało się dodanie wartości do kolekcji i uzyskanie dodatkowych wymiarów architektury informacji. Mowa o wizualizacjach proweniencji (mapa) oraz chronologii powstawania ksiąg (linia czasu).

Upowszechnianie cyfrowych zasobów nauki za pomocą narracyjnych wystaw cyfrowych, opartych na kolekcjach LAM, może stymulować edukację. Opowieści cyfrowe są w stanie wpłynąć na lepsze przyswajanie wiedzy, np. przez studentów historii, a dbałość o pozytywne doświadczenia użytkownika (mobilnego) może sprawić, że odbiorcy będą powracać. Jednocześnie powiązane otwarte dane przekładają się na lepszą widoczność wystawy w wyszukiwarkach. Są to jednakże hipotezy, które należy zweryfikować w trakcie dalszych prac i badań.

Wystawa O pożytkach z ksiąg cyfrowych

Bibliografia

1. Artykuł | Wyszukiwarka | Google Developers: https://developers.google.com/search/docs/data-types/article#article_types
2. Omeka S Developer Documentation: https://omeka.org/s/docs/developer/
3. Omeka S Forum: https://forum.omeka.org/c/omeka-s
4. Omeka S User Manual: https://omeka.org/s/docs/user-manual
5. Omeka S Wiki · GitHub: https://github.com/omeka/omeka-s/wiki
6. Sabharwal A., Digital curation in the digital humanities preserving and promoting archival and special collections, Waltham, MA 2015.
7. Sternfeld J, Archival Theory and Digital Historiography: Selection, Search, and Metadata as Archival Processes for Assessing Historical Contextualization, „The American Archivist” nr 2 (2011).
8. Świątecka A., Digital Storytelling : podręcznik dla edukatorów, Warszawa 2013.